Trafiğin sorunsuz bir şekilde akması için belirlenmiş bazı kurallar bulunur. Sürücülerin bu kurallara her zaman uyması gerekir. Trafik kuralları can ve mal kaybını en aza indirir, aynı zamanda aciliyet durumu olan taşıtlara öncelik tanınmasını sağlar. Trafiğin sorunsuz bir şekilde devam edebilmesini ve aciliyeti olan araçların trafikte takılmamasını sağlayan bir düzenleme de trafikte geçiş üstünlüğü uygulamasıdır.
Trafikte Geçiş Üstünlüğü Nedir?
Trafikte geçiş üstünlüğü kuralı adından da anlaşılabileceği üzere, birçok farklı taşıtın bulunduğu kara yollarında bazı araçların geçiş önceliğine sahip olmasıdır. Geçiş üstünlüğü olan araçlar trafikteki diğer araçlardan farklı olarak kurallara %100 uymak yerine tamamen kendi geçiş üstünlüğünü kullanabilir ve rotasına devam edebilir.
Geçiş üstünlüğü ve geçiş hakkı kuralının aynı olduğu yaygın bir kanıdır. Geçiş üstünlüğü, aciliyet statüsünde görülen araçlara tanınmış bir haktır ve geçiş üstünlüğüne sahip olan araçlar Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından belirlenir. Trafikte geçiş üstünlüğü olan araçlar 2918 Karayolları Trafik Genel Kanununun 71. maddesinde yer alır. Yani herhangi bir sürücünün kendi aciliyet durumunu koşul sürerek geçiş üstünlüğüne sahip olması mümkün değildir.
Geçiş hakkı kuralı ise bundan farklı çalışır. Geçiş hakkı herhangi bir aracın trafiğin durumuna göre geçiş önceliğine sahip olmasını sağlayan düzenlemedir. Sadece kanunla belirlenmiş araçlar geçiş üstünlüğüne sahip olurken trafiğin güncel durumuna göre herhangi bir araç geçiş hakkına sahip olabilir. Geçiş hakkı sahibi araçlar diğer taşıtlardan herhangi bir hamle beklemeden rotasına devam edebilir. Trafikteki sürücüler geçiş hakkı ya da geçiş üstünlüğü olan araçların hareket etmesini beklemeli ya da yollarını açmalıdır.
Geçiş Üstünlüğü Olan Araçlar
Geçiş önceliğine sahip olan araçlar acil bir görevi olan ve bir an önce gitmesi gereken yere ulaşması gereken araçlardır. Günümüzde kanunen geçiş üstünlüğü tanınmış olan araçlar şu şekildedir:
• Yaralı ya da acil hasta taşıyan araçlar veya ambulanslar
• Doku, kan ya da organ nakli taşıyan araçlar
• İtfaiye gibi acil müdahale etmesi gereken araçlar
• Doğalgaz dağıtımı yapan araçlar
• Herhangi bir olayda sanık ya da suçluları takip eden veya olay yerine giden zabıta araçları
• Hüküm giymiş suçluları ve tutukluları taşıyan nakil araçları
• Kar ve buzlanma durumlarında hayatın akışının devam edebilmesi için acil müdahale etmesi gereken araçlar
• Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından belirlenmiş özel araçlar
• Afet ve acil durumlarda rotasına aciliyet dahilinde devam etmesi gereken araçlar
• Koruma araçları ile korunan otomobiller
Geçiş Üstünlüğünü Nasıl Kullanırız?
Sürücüler geçiş üstünlüğü olan araçlara nasıl yol verilmesi gerektiğini sıklıkla merak eder. Geçiş üstünlüğüne sahip araçlara yol vermek en basit anlatımıyla söz konusu aracın rotasına devam edebilmesi için hızlı bir şekilde yolu açmaktır. Eğer arkanızda geçiş üstünlüğü bulunan bir araç varsa hızlı bir şekilde yolu boşaltarak aracın rotasına devam etmesini sağlamalısınız.
Ayrıca geçiş üstünlüğü durumu geçiş hakkından daha önceliklidir. Geçiş üstünlüğü olan araçlara yol vermeyerek rotayı kapatmanın cezası vardır.
Kavşaklarda Araçların Geçiş Üstünlüğü
Kavşaklar trafiğin kırılma noktası niteliğindedir. Kontrol edilmediği takdirde birçok trafik kazasına yol açabilecek olan kavşaklarda geçiş üstünlüğü kuralı önem taşır. Kavşaklar için belirlenmiş olan geçiş üstünlüğü kuralları ise kavşağın niteliğine göre değişir. Uyarı levhaları, trafik polisleri ve uyarı ışıkları yardımıyla denetim altında tutulan kavşakların geçiş üstünlüğü kuralları, denetlenmeyen kontrolsüz kavşaklardan farklıdır.
Uyarı levhaları, uyarı ışıkları ve trafik polisiyle denetlenmeyen kavşaklar için sürücülerin şu araçlara yol vermesi gerekir:
• Geçiş üstünlüğü bulunan taşıtlar
• Düz bir rotada ilerleyen tramvaylar ve bu durumdaki araçlar
• Dönel kavşak içerisinde yer alan araçlar
• Tali yoldan ana yola çıkıldığında ana yoldan gelen araçlar.
Uyarı levhaları, uyarı ışıkları ve trafik polisiyle denetlenen kavşaklar için geçiş üstünlüğü şu şekildedir:
• Motorsuz araçların motorlu araçlara yol vermesi gerekir. Motorsuz taşıtlara; el arabaları, hayvanla çekilen arabalar ve bisikletler örnek olarak verilebilir.
• Lastik tekerlekli traktör ve iş makinelerinin diğer araçlara yol vermesi gerekir.
• Kavşağa girmekte olan sürücülerin giriş ve çıkışlarda karşıdan karşıya geçen yayalara yol vermesi gerekir.
• Sağdan gelen aracın geçiş üstünlüğü bulunur. Solda bulunan motorlu araçlar sağda bulunan araçlara yol vermelidir.
57/1 C Kusur Oranı Nedir?
Uyarı levhaları, uyarı ışıkları ve trafik polisleri ile kontrol edilmeyen kavşaklara kontrolsüz kavşak adı verilir. Kontrolsüz kavşaklarda araçların uyması gereken geçiş üstünlüğü kuralları farklıdır. Bu kurallara uymayan sürücüler 57/1 C trafik cezasına tabi tutulur. %75 oranında kusur niteleyen 57/1 C cezası sürücülerin ehli yetinden 20 puan düşer.
Geçiş Üstünlüğü ve Geçiş Hakkı Birbirinden Farklı mıdır?
Yol geçiş üstünlüğü ve geçiş hakkının birbirlerinden farkları şu şekildedir:
• Geçiş üstünlüğü sadece Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından belirli araçlara tanınır. Geçiş hakkı ise yolun ve trafiğin durumuna göre herhangi bir aracın yararlanabileceği bir haktır.
• Geçiş hakkı temel olarak yolu kullanma hakkını niteler. Geçiş üstünlüğü ise görev sırasındaki araçların rotalarına ulaşabilmesini, can ve mal kaybının en aza indirilebilmesini sağlayan bir kuraldır.
Daralan Taşıt Yollarında Geçiş Kolaylığı Sağlama
Daralan taşıt yolları bazı araçlar için risk oluşturabilir ve büyük araç statüsünde olan taşıtlar için zorluk çıkarabilir. Bu durumda normal araçlar daralan taşıt yollarında diğer araçlara kolaylık sağlamalıdır. Böylece daralan taşıt yollarında trafik sakin ve sorunsuz bir şekilde akabilir. Motorlu taşıtlar, eğer yan yana ilerlemeleri mümkün ve güvenli değilse, şu araçlara kolaylık sağlamalıdır:
• Otomobil
• İş makinesi
• Minibüs
• Lastik tekerlekli traktör
• Kamyonet
• Arazi taşıtı
Geçiş Üstünlüğüne Uymama Cezası Nedir?
Geçiş üstünlüğü bulunan araçlar yollarına mümkün olan en hızlı şekilde devam etmelidir. Bu durum can ve mal kaybının en aza indirilebilmesini, müdahale edilmesi gereken durumların kısa süre içerisinde kontrol altına alınabilmesini sağlar. Geçiş üstünlüğü bulunan araçlara yol vermemenin cezası bulunur. Geçiş üstünlüğü olan bir aracın yolu kullanmasını engellemek, geçiş hakkı vermemek sürücünün 652 TL bedelinde para cezasına tabi tutulmasına yol açar. Geçiş üstünlüğüne uymama cezası 20 puan değerindedir. Bir yıl içerisinde 100 ceza puanı değerinde kuralları çiğneyen sürücülerin ehliyetleri 2 ay süresince alınır. Eğer sürücü ehliyetini geri aldıktan sonra tekrar 100 ceza puanına ulaşırsa ehliyet 4 aylık süreyle alınır. Bir sürücünün 1 yıl içerisinde 3 defa 100 ceza puanı alması durumunda ise ehliyete tamamen el koyulur.
Geçiş Üstünlüğü Olan Araçlara Nasıl Yol Verilir?
Geçiş üstünlüğü olan araçlar seyir halindeyken ses ya da ışıkla geçiş üstünlüğü olduğunu diğer araçlara bildirir. Diğer araçlar da bu ikazı dikkate alarak, söz konusu aracın yolu kullanmasını mümkün kılar. Bu noktalara dikkat ederek geçiş üstünlüğü bulunan araçlara yol verebilirsiniz:
• Geçiş üstünlüğü bulunan araç arkanızdan geliyorsa, olabilen en hızlı şekilde sağa çekilmeli ve aracın geçmesini sağlamalısınız.
• Normal sürücüler kırmızı ışıklarda durmalıdır. Geçiş üstünlüğü bulunan araçlar kırmızı ışıklarda durmadan rotalarına devam edebilir.
• Emniyet şeritlerinin bulunduğu yollarda geçiş üstünlüğü olan araç bu bölgeyi kullanır. Emniyet şeridi olmadığında ise geçiş üstünlüğü olan araçlar sağdan ilerler. Her zaman aracınızı olabildiğince yoldan çekerek geçiş üstünlüklü aracın geçmesini sağlamalısınız.
• Tek şeritli, dar yollarda hızlı bir şekilde ilerleyip, aracınızı kenara çekmeli ve geçiş üstünlüğü olan aracın yolu kullanmasını sağlamalısınız.
